Εσπεριδοειδή

Είναι χαμηλά δένδρα, που τα φύλλα τους δεν πέφτουν (αειθαλή) και ευδοκιμούν στις τροπικές ή ημιτροπικές και στις εύκρατες χώρες.

Στα εσπεριδοειδή ανήκουν:
Η πορτοκαλιά
Η λεμονιά
Η γλυκολεμονιά
Η μανταρινιά
Η νεραντζιά
Η κιτριά
Η φράπα  και
Το περγαμόντο.
Τα δέντρα αυτά τα λένε και "ξινά", γιατί η γεύση των καρπών τους είναι ξινή ή υπόξινη.
Τα εσπεριδοειδή ευδοκιμούν πολύ στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στα παράλια μέρη και νησιά.
Αρχικά καλλιεργούνταν μόνο στις Ινδίες, την Κίνα και την Ιαπωνία κι από εκεί εξαπλώθηκαν σ' όλες τις χώρες που έχουν κατάλληλο κλίμα (δροσερό) και έδαφος (αμμοαργιλώδες).
Πολλαπλασιάζονται με μπόλιασμα και καταβολάδες, αλλά ο καλύτερος τρόπος πολλαπλασιασμού τους είναι με σπόρους νεραντζιάς και κατόπιν με μπόλιασμα του μικρού δέντρου στην ποικιλία που θέλουμε.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες: ξινά, γλυκόξινα, Μέρλιν, Γιάφας, σαγκουίνια, μυρωδάτα, Κρήτης κλπ.

Γενικά τα εσπεριδοειδή είναι καρπός γευστικός και ωφέλιμος.
Σήμερα η καλλιέργειά τους στην Ελλάδα έχει εξαπλωθεί πολύ και γίνεται μεγάλη εξαγωγή.
Τα εσπεριδοειδή λέγονται ακόμα και "λεμονοπορτόκαλα" και "ξινόδενδρα".
Τα φύλλα και τα λουλούδια τους ευωδιάζουν.
Δεν υπάρχουν πληροφορίες πως οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν τα εσπεριδοειδή.
Τα γνώριζαν ίσως μόνο όσοι ταξίδευαν σε μακρινούς τόπους και ο μύθος των Εσπερίδων φαίνεται πως συμβολίζει την επιθυμία των Ελλήνων ν' αποκτήσουν τους γλυκόχυμους και νόστιμους αυτούς καρπούς, που καλλιεργούνταν στην Ασία.
Μερικοί υποστηρίζουν πως, τα παλιά χρόνια, καλλιεργούνταν εσπεριδοειδή στην Αίγυπτο σε μικρές εκτάσεις.
Σήμερα η καλλιέργειά τους γίνεται συστηματικά, ιδιαίτερα στην Αμερική, την Ισπανία, Βραζιλία, Γαλλία, Ιταλία, Β. Αφρική, την Ελλάδα, Τουρκία, Ισραήλ, στις ακτές του Εύξεινου Πόντου κ.ά.
Στην Ελλάδα, μεγάλες φυτείες εσπεριδοειδών υπάρχουν στην Άρτα, το Βόλο, Αττική, Άργος, Εύβοια και στα νησιά του Αιγαίου.
Το κλίμα που τα ευνοεί είναι το ζεστό, με κάποια υγρασία και το παραθαλάσσιο.
Η απότομη και παρατεταμένη πτώση της θερμοκρασίας τα καταστρέφει, καθώς και η παγωνιά κάνει μεγάλες ζημιές σ' αυτό.
Η απόδοσή τους, για τους δενδροκόμους που αφοσιώνονται με ζήλο στην καλλιέργειά τους, είναι πλουσιότατη κι αποδοτικότατη και φτάνει να υπάρχουν οι κατάλληλες φυσικές συνθήκες.
Στην Ελλάδα η καλλιέργειά τους τα τελευταία χρόνια γίνεται εντατική, υπάρχει μάλιστα και αξιόλογη, βιομηχανική εκμετάλλευσή τους (μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού, χυμοί κλπ.).
Επειδή εμείς οι Έλληνες τ' αγαπάμε πολύ αυτά τα φρούτα και τα δέντρα τους, ο λαός μας τ' αναφέρει και στο τραγούδια του.
Στην Ελλάδα η κατά κεφαλή κατανάλωση των εσπεριδοειδών είναι περίπου: πορτοκάλια 18 κιλά το χρόνο, λεμόνια 5 κιλά και μανταρίνια 3 κιλά το χρόνο.
Τα δέντρα φυτεύονται ανάλογα με το ύψος τους και την ποικιλία τους, σε απόσταση 5 ως 8 μέτρα.
Η περιποίηση του εδάφους πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, όπως σκάψιμο, τακτικό σκάλισμα, κατάλληλη λίπανση, πότισμα κλπ.
Η αφαίρεση των περιττών και ξερών κλαδιών πρέπει να γίνεται τακτικά.
Η συγκομιδή των καρπών αρχίζει από το φθινόπωρο και τελειώνει την άνοιξη και αλλού οι "δίφορες", όπως τις λένε, ποικιλίες, δίνουν καρπούς συνέχεια.
Τα εσπεριδοειδή είναι πολύ ευαίσθητα στις ασθένειες, αλλά τις καταπολεμάμε με ειδικά χημικά παρασκευάσματα.
Τα λεμόνια έχουν διάφορα μεγέθη και ο χυμός τους χρησιμοποιείται για λεμονάδες, φαγητά κλπ.
Τα μανταρίνια έχουν μικρό μέγεθος και γλυκιά γεύση.
Και τα κίτρα παρουσιάζουν διάφορα μεγέθη και ο φλοιός τους γίνεται νόστιμο γλυκό του κουταλιού, όπως και τα νεράντζια, τα περγαμόντα και οι φράπες.
Τέλος, από τα άνθη των εσπεριδοειδών, από τη φλούδα του καρπού και από τα φύλλα τους, βγαίνουν αιθέρια έλαια.
Είναι πολύ σημαντικά στην δίαιτά μας καθώς είναι πολύ πλούσια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, τα οποία είναι απαραίτητα για τον οργανισμό μας, ενώ παράλληλα έχουν πολύ λίγες θερμίδες.
Το πορτοκάλι, το οποίο καλείται και το "χρυσό φρούτο" της Μεσογείου άλλα και τα υπόλοιπα είδη των εσπεριδοειδών είναι από τις πιο σημαντικές και γευστικές πηγές βιταμινών.
Ειδικότερα, ο κόκκινος χυμός από τις ποικιλίες πορτοκαλιών Σανγκουίνι & Μορο, έχει την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C και βρίσκεται σε οποιοδήποτε πρόγραμμα υγιεινής δίαιτας.
Τα εσπεριδοειδή είναι μία μεγάλη κατηγορία φρούτων με διαφορετικές γεύσεις που ποικίλουν από το γλυκό (πορτοκάλι, μανταρίνι), το πικρόξινο (γκρέϊπ-φρούτ) ή και το ξινό (λεμόνι).
Τα οφέλη της κατανάλωσής των εσπεριδοειδών και η σημασία τους στην διατροφή του ανθρώπου είχαν παρατηρηθεί από τα αρχαία χρόνια (Αιγύπτιοι, Ιπποκράτης). Ιδιαίτερα οι ναυτικοί του 16ου και 17ου αιώνα είχαν συνδέσει την επιβίωσή τους με την κατανάλωση χυμού λεμονιού και πορτοκαλιού για την αποφυγή του σκορβούτου.
Ήταν η πρώτη απτή απόδειξη της αναγκαίας καθημερινής πρόσληψής τους.
Μόλις το 1932 έγινε γνωστό ότι η προστατευτική τους δράση οφείλονταν σε μία ουσία την βιταμίνη C ή το ασκορβικό οξύ.
Από τότε τα εσπεριδοειδή έχουν συνδεθεί στην συνείδηση των ανθρώπων με την βιταμίνη C.
Αργότερα η βιταμίνη C θεωρήθηκε σαν η βιταμίνη-φάρμακο για σχεδόν κάθε νόσο.
Υψηλές δόσεις βιταμίνης C θεωρήθηκε ότι είναι ικανές για να προλάβουν αλλά και να αντιμετωπίσουν το απλό κρυολόγημα, να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα αλλά ακόμα και να αντιμετωπίσουν τον καρκίνο ή τα καρδιοαγγειακά νοσήματα.
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η πραγματική αξία των εσπεριδοειδών δεν είναι μόνο η βιταμίνη C.
Στην σύστασή τους βρίσκουμε  εκτός από την βιταμίνη C, σημαντικές ποσότητες φολικού οξέως, πολλά μέταλλα και ιχνοστοιχεία, φυτική ίνα και δεκάδες άλλες χρήσιμες και ωφέλιμες για τον οργανισμό ουσίες με έντονη αντιοξειδωτική δράση.
Συμπερασματικά πολλαπλές μελέτες έχουν καταδείξει την αναγκαιότητα κατανάλωσης πολλών φρούτων και λαχανικών και ειδικότερα εσπεριδοειδών.
Η προτεινόμενη ημερήσια κατανάλωση μερίδων φρούτων είναι 3-5 την ημέρα.
Από αυτά τουλάχιστον τα 2 θα πρέπει να είναι εσπεριδοειδή.
Η μόλυνση του περιβάλλοντος, το κάπνισμα, το στρες, η χρήση φαρμάκων αλλά και η κατανάλωση αλκοόλ εμποδίζουν την απορρόφηση και χρησιμοποίηση των θρεπτικών συστατικών των φρούτων.
Έτσι η ημερήσια κατανάλωση φρούτων και ειδικότερα εσπεριδοειδών θα πρέπει να τροποποιηθεί στις 4-6 μερίδες ανά μέρα.
Τα προβλήματα όμως εμφανίζονται στις μικρότερες ηλικίες εκεί δηλαδή που θα έπρεπε η κατανάλωση να είναι δεδομένη.
Επειδή τα εσπεριδοειδή είναι δύσκολα στο να καθαριστούν (πορτοκάλι) ή άβολα να καταναλωθούν (κουκούτσια στα μανταρίνια) ή είναι δύσκολα και άβολα να χυμοποιηθούν, δεν αποτελούν εναλλακτική λύση φρούτου.
Παρόμοια συμπεριφορά παρατηρούμε στους ενήλικες.
Έτσι συχνά επιλέγονται φρούτα όπως οι μπανάνες, και λιγότερο τα αχλάδια και τα μήλα.
Η εναλλακτική λύση του τυποποιημένου χυμού δεν είναι η ιδανική και αυτό γιατί τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν σε αυτόν σαφώς υπολείπονται του φυσικού. Μελέτες δε έχουν αποδείξει ότι η φυσική βιταμίνη C έχει καλύτερη απορρόφηση από την συνθετική (35%)
Επίσης  ο χρόνος απορρόφηση ήταν πιο αργός. Η αποβολή της φυσικής βιταμίνης C ήταν μικρότερη από την συνθετική.
Καθημερινά θα πρέπει να καταναλώνονται δύο μερίδες φρούτων με την μορφή εσπεριδοειδών και να πίνουμε ένα ποτήρι φυσικό χυμό πορτοκαλιού.

Ένα σχήμα κατανομής τους στην διάρκεια της ημέρας είναι και το παρακάτω:
Ένα ποτήρι χυμό το  πρωί σε συνδυασμό με μία μονάδα γαλακτοκομικού και μία μονάδα δημητριακών ολικής άλεσης.
Η περιεχόμενη βιταμίνη C στο χυμό θα αυξήσει την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό και οι περιεχόμενοι υδατάνθρακες θα δώσουν μία μικρή αλλά σημαντική ποσότητα ενέργειας στον οργανισμό.
Ενδιάμεσα στα γεύματα τα εσπεριδοειδή μπορούν να αποτελέσουν μία πρώτης τάξης πηγή υδατανθράκων.
Χρήσιμο είναι επίσης να βάζουμε χυμό λεμονιού σε φαγητά ή σαλάτες, όποτε αυτό είναι δυνατόν, για να αντικαταστήσουμε την υπερβολική χρήση αλατιού.